Mehmet Uçum: Bence burada konuşulan 3 temel konu var: eğitim sorunu, hak ihlallerinde davranış kültürü ve demokratik sivil denetim.

Önemli olan polisin kapalı eğitim modelinin sosyal hale getirilmesidir. Bütün bilimsel-formasyonel mesleklerde iki anlayış gelişiyor; meslekçi zihniyet ve korumacı zihniyet. Bunlar mesleğin davranış kültürünü oluşturmada çok etkili oluyor. Bu farklı mesleklerde de vardır, dişçi, bakanlık bürokrasisi, avukat olabilir. Herkes o mesleği korumakla kendini yükümlü görüyor, yani servis odaklı bir tercih yerine, o misyonu korumak ile ilgili bir tercih yapıyor. Dolayısıyla meslekler fetişleştiriliyor. Bu nedenle polislik eğitiminde mesleki fetişizmi aşacak, birey hak ve özgürlüklerini koruyacak, toplumu koruyacak bir anlayışın egemen kılınması gerekiyor. Koruyuculuk misyonunu ise mesleği koruma şeklinde değil mesleki faaliyetin toplumu koruması şeklinde yeniden tanımlamak ve buna uygun eğitim süreçleri örgütlemek gerekiyor. 

Polise yönelik hak ihlali ithamlarında bazı ayrımlar yapmak gerek. Kürt sorunun olduğu yerlerdeki uygulamalar ile bireysel olaylardaki kolluk hizmetinde yaşanan sorunlar arasında fark var. İlkinde görev yapan güçlerin hem bölgede hem bölge dışı olaylarda hasmane ve hatta düşmanca tutumların etkisi altında oldukları gözleniyor. Kolluk hizmeti verilirken saldırgan tutumlar, ölçüsüz güç kullanımları çok yaygın ortaya çıkabiliyor. Aslında toplumsal olaylarda da bu tip kolluk sorunları yaşanıyor ama konu Kürt sorunuyla alakalı olunca kolluğun hasmane tutumu belirginlik kazanıyor. Kolluk bu tip olaylarda bir grup psikolojisiyle bir savaşın tarafıymış gibi hareket ediyor. Kolluğun bu davranış kültürünün değişmesi için çaba göstermek gerekiyor. Özellikle Doğu ve Güney Doğu Anadolu da görev yapan kolluğun kapalı hayat tarzını değiştirmek, o bölgelerde görev yapan kolluk mensupları arasında bölge insanın sayısını artırmak bu yönde atılacak adımlar için örnek olabilir.

Bireysel olaylardaki kolluk hizmeti çerçevesindeki hak ihlallerinde ise genellikle uygulamalarda ortaya çıkan sapmalar, kişisel husumetler, kişisel öfkeler, yaygınlık gösteriyor. Burada polise yönelik meslek içi eğitimler ve görev başı eğitimleri bu tip sorunların azaltılmasına katkıda bulunabilir.

Demokratik sivil denetim konusunda İçişleri Beşir Atalay’ın kurulacağını açıkladığı bağımsız kolluk gözetim kurulu bir adım olabilir. Ancak bu Kurul sadece uygulamayı denetlemeli. Böyle bir kuruma polislik işini yapan kişilerin şikâyette bulunması mekanizması olmamalı. Bu Kurul sadece yurttaşın kolluğa ilişkin şikâyetlerini inceleyen sivillerden oluşan bağımsız bir idari otorite olarak örgütlenmeli. Bir anlamda kolluk uygulamaları bakımından kamu denetçiliği işlevi görmeli. Eğer kamu denetçiliği kurumu kolluk uygulamaları için ayrı bir fonksiyon oluşturursa ayrı bir kurula gerek olup olmadığı da tartışılabilir. Kolluğun iç denetimi ve kolluk görevlilerinin şikâyetini değerlendirilecek kurullar ise iç denetim ve şikâyet değerlendirme kurulları olmalı. Bunların yanı polise özgü bir disiplin hukuku mekanizması oluşturulması gerektiğini düşünüyorum.

Tabi polislerin ve diğer kolluk görevlilerinin çalışma koşullarına da bakmak gerekir. Polislik, ağır ve tehlikeli bir iştir buna uygun olarak önlemler almak lazım. Özel sektörde çalışanlar için bazı düzenlemeler var ama kolluk hizmetlerinde yeterince koruyucu düzenleme yok. Kolluk hizmetleri yeraltı madenlerinde çalışmak kadar tehlikeli.  Kolluk çalışanlarına düzenli olarak psiko-sosyal destek vermek gerekiyor. Ayrıca Sendika ve grevsiz toplu sözleşme hakkının polisler bakımından da olması lazım. Elbette farklı görüşe mensup sendikalar çıkabilir. Ama örgütlenmeden korkmamak gerek. Bu sendikaların asli görevi polisin çalışma koşulları, mali ve sosyal hakları konusunda faaliyet yürütmek olur.

Son olarak jandarma gücünün iç güvenlikteki görevi kaldırılmalı ya da bu olmuyorsa jandarma tümden kaldırılmalı. Kırsal Kolluk (Polis) Gücü kurulmalı. Kollukta bütünlük sağlanmalı. İki başlılık ortadan kaldırılmalı. Böyle olursa kolluk ortak davranış kültürü de geliştirebilir.

MEHMET UÇUM

AVUKAT, İSTANBUL BAROSU